Kwota wolna od zajęcia na została wprowadzona z kilku powodów. Z jednej strony aby zapewnić minimum socjalne posiadaczowi rachunku bankowego. A także by ograniczyć do minimum zakres kompetencji banków w zakresie oceny czy środki z danego źródła powinny ulegać zajęciu, czy nie. Od tego są organy egzekucyjne – o czym komornicy i administracyjne organy egzekucyjne mniej lub bardziej celowo zapominają. Natomiast klienci/dłużnicy często tego nie wiedzą. Kwota wolna od zajęcia jest uregulowana w art. 54 prawa bankowego. Mimo pozornie prostego brzmienia przepis ten zawiera kilka pułapek.
Definicja kwoty wolnej od zajęcia na rachunku bankowym.
Środki pieniężne znajdujące się na rachunkach:
- oszczędnościowych,
- oszczędnościowo-rozliczeniowych,
- terminowych lokat oszczędnościowych
jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego, w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy.
Wartości pieniężne zgromadzone na rachunku:
- oszczędnościowym,
- oszczędnościowo-rozliczeniowym oraz
- terminowej lokaty oszczędnościowej
prowadzonym dla kilku osób fizycznych są wolne od zajęcia do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, niezależnie od liczby współposiadaczy takiego rachunku.
Komu przysługuje kwota wolna od zajęcia.
Kwota wolna przysługuje posiadaczom rachunków bankowych, o ile spełnione są łącznie oba poniższe warunki.
- Rachunek należy wyłącznie do jednej lub kilku osób fizycznych.
- Jednocześnie rachunek jest rachunkiem o charakterze i przeznaczeniu oszczędnościowym. Jest rachunkiem oszczędnościowym, oszczędnościowo-rozliczeniowym lub rachunkiem terminowej lokaty oszczędnościowej.
Kiedy kwota wolna od zajęcia na rachunku nie przysługuje?
Z art. 54 pr. bank. wynika, że rachunki muszą należeć do osoby lub osób fizycznych i być oszczędnościowe by można objąć je kwotą wolną. Oznacza to, że kwota wolna nie zostanie udostępniona na rachunkach:
- firmowych (także osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą),
- osób prawnych (np. spółki z o.o., spółki akcyjnej),
- ułomnych osób prawnych (np. spółka jawna).
W sprawach egzekucji alimentów art. 1083 § 2 k.p.c. wyłącza zastosowanie kwoty wolnej. Dlatego wierzytelności z rachunku bankowego podlegają egzekucji na zaspokojenie alimentów w pełnej wysokości.
Wiele kont, ale tylko jedna kwota wolna.
Wartości pieniężne znajdujące się na wyżej wymienionych rachunkach rodzaju oszczędnościowego, jednej osoby fizycznej, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego. Zwrot „niezależnie od liczby zawartych umów” (przyp. chodzi o umowy o prowadzenie rachunku bankowego) oznacza, że niezależnie od tego czy mamy jeden rachunek czy kilka, przysługuje nam tylko jedna kwota wolna w danym miesiącu.
Pułapka rachunku wspólnego.
Środki na rachunku prowadzonym dla kilku osób fizycznych są wolne od zajęcia do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, niezależnie od liczby współposiadaczy takiego rachunku. To, że jedna kwota wolna przysługuje na wszystkich rachunkach bankowych, w kontekście wspomnianej wyżej zasadzie, że na wszystkich rachunkach bankowych jednej osoby przysługuje jedna kwota wolna, prowadzi do wzmiankowanej pułapki. Aby ją opisać posłużę się przykładem:
Państwo Kasia i Michał mają swoje osobne rachunki bankowe oraz jeden rachunek wspólny. Pani Kasia ma zajęcie komornicze na rachunkach co powoduje, że zajęty został jej rachunek osobisty i rachunek wspólny. Przysługuje jej jedna kwota wolna na obu rachunkach. To oznacza, że pan Michał nie tylko jest ograniczony w możliwości pobierania środków z rachunku wspólnego, ale z uwagi na tajemnicę bankową bez odrębnego upoważnienia nie będzie wiedział, czy pani Kasia wykorzystała kwotę wolną na swoim rachunku osobistym. W ten sposób pan Michał nie będzie wiedział jaką kwotę w ramach kwoty wolnej będzie mógł wypłacić z rachunku wspólnego.
Wysokość kwoty wolnej od zajęcia.
Minimalne wynagrodzenie za prace w 2022 r. wzrosło z kwoty 2800 zł brutto, do kwoty 3010 zł. Konsekwencją jest wzrost kwoty wolnej z kwoty 2100 zł w 2021 r. do kwoty 2257,50 zł w 2022 r.
Niewykorzystana kwota wolna nie przechodzi na kolejny miesiąc.
Pamiętaj by wykorzystywać kwotę wolną na rachunku do ostatniego dnia miesiąca. Ostatniego dnia miesiąca przed północą saldo rachunku musi wynosić 0 zł, by saldo nie przeskoczyło na nowy miesiąc jako tzw. saldo początkowe. Nie wystarczy tylko zlecić przelew ostatniego dnia. Przelew musi być zaksięgowany – a więc środków musi fizycznie nie być już na rachunku.
Niewykorzystana kwota wolna nie zwiększa wysokości kwoty wolnej w następnym miesiącu. Przykład:
w styczniu 2022 r. z kwoty wolnej w wysokości 2257,50 zł wykorzystaliśmy 2157,50 zł. Oznacza to że nie wykorzystaliśmy kwoty wolnej w całości i do wykorzystania pozostaje 100 zł (2257,50 – 2157,550 = 100 zł). Wobec braku wykorzystania tej kwoty do końca 31 stycznia 2022 r., kolejnego dnia, tj. 1 lutego 2022 r. 100 zł będzie traktowane jako saldo początkowe rachunku. W lutym 2022 r. kwota wolna w dalszym ciągu wynosi 2257,50 zł (nie zostanie powiększona do kwoty 2357,50 zł). Dlatego jeżeli w lutym na rachunek wpłynie kwota stanowiąca równowartość kwoty wolnej, zostanie ona doliczona do salda początkowego w kwocie 100 zł i w konsekwencji równowartość naszego niewykorzystanego w styczniu 100 zł zostanie przekazane komornikowi – jako, że przekroczyliśmy o 100 zł kwotę wolną w lutym.
Z uwagi na miesięczne rozliczanie kwoty wolnej, Banki ustalają saldo początkowe w:
- Miesiącu w którym wpływa zajęcie: według dnia wpływu do banku zawiadomienia o zajęciu rachunku. Przykład: Zajęcie wpływa 15 stycznia, saldo początkowe liczone jest wg. salda początkowego z 15 stycznia.
- Kolejnych miesiącach z 1 dniem miesiąca. Przykład: Zajęcie wpłynęło w połowie stycznia, saldo początkowe do obliczenia kwoty wolnej w lutym, będzie liczone według salda początkowego obliczonego na 1 lutego.
