Ogólne informacje o przebiegu procesu.
Sądowy proces uzyskiwania odszkodowania za szkody górnicze oparty jest o wiedzę specjalistyczną. Stąd potrzeba powołania przez stronę domagającą się odszkodowania już w pozwie biegłych sądowych. Przyda się też wsparcie osoby, która odpowiednio zinterpretuje otrzymane opinie, ale również zada pytania zmierzające do wyjaśnienia potencjalnych niejasności lub niekorzystnych zapisów. W zależności od stanu faktycznego sprawy opinie do akt sądu mogą złożyć biegli aż 3 różnych specjalności. Wszystko po to, aby wykazać trzy rzeczy.
- Udowodnić, że tąpnięcia w kopalni oraz ruchy górotworu, spowodowały uszkodzenie nieruchomości, czyli istnienie związku przyczynowo skutkowego.
- Zmierzyć wychył budynku od pionu.
- Wykazać zakres niezbędnych prac do przywrócenia stanu sprzed powstania szkód oraz ich wartości (kosztu usunięcia szkód).
Zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w sprawach o szkody górnicze.
Zakładając sprawę zwykle mamy ku temu dobry powód. Odczuwamy, że budynek się trzęsie. Zauważamy siatki pęknięć nad oknami, drzwiami, czy na ścianach. Okna i drzwi nagle zaczynają się same otwierać lub nie domykać. Sąsiad podpisał ugodę z kopalnią lub wygrał odszkodowanie w sądzie.
Jeśli przedsiębiorca górniczy odmawia zawarcia ugody lub oferuje niesatysfakcjonującą nas formę naprawy szkód warto walczyć, zwłaszcza przed sądem I instancji. Tym bardziej, że zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 12 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Kosztami sądowymi są opłaty (m.in. opłata od pozwu, uzasadnienia, zażalenia, apelacji) oraz wydatki (np. zaliczki na sporządzenie przez biegłych opinii).
Oznacza to, że w razie przegranej sprawy w całości sąd nie obciąży poszkodowanego opłatami lub wydatkami które powstały na jej wniosek (np. opłatą od pozwu, czy kosztami opinii biegłego/ych).
Kiedy sąd obciąży kosztami procesu i kosztami zastępstwa procesowego?
Mimo, że większość spraw o odszkodowania górnicze kończy się po myśli poszkodowanych właścicieli nieruchomości zasądzeniem odszkodowania, to jak każdego mojego Klienta, tak i Ciebie Czytelniku informuję, że w każdej sprawie sądowej istnieje ryzyko przegranej i łączących się z tym kosztów.
Koszty przegrania sprawy? Pułapka pierwsza.
Wyżej pisałem o tym, że sąd nie obciąży poszkodowanego opłatami i wydatkami, które powstały na skutek zawnioskowanych przez niego czynności. Tu jest pierwsza pułapka dla osób, które pójdą do sądu same. Jeśli pokrzywdzony nie złoży wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, a sąd dopuści dowód z opinii biegłego na wniosek kopalni, która zapłaci zaliczkę za swój wniosek, to sąd w razie przegranej może obciążyć obowiązkiem zwrotu takiej zaliczki pokrzywdzonego. Aby tego uniknąć, już w pozwie należy złożyć stosowne wnioski o opinie biegłych. Pozwala to uniknąć nieprzyjemnej niespodzianki i kosztów.
Koszty przegrania sprawy? Pułapka druga.
Drugim elementem ryzyka przegranej sprawy są koszty zastępstwa procesowego. W prawie cywilnym obowiązuje zasada „przegrywający płaci”. Zgodnie z art. 98 § 1 kodeksu postępowania cywilnego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy:
- do 500 zł – 120 zł;
- powyżej 500 zł do 1500 zł – 360 zł;
- ponad 1500 zł do 5000 zł – 1200 zł;
- powyżej 5000 zł do 10 000 zł – 2400 zł;
- ponad 10 000 zł do 50 000 zł – 4800 zł;
- powyżej 50 000 zł do 200 000 zł – 7200 zł;
- ponad 200 000 zł – 14 400 zł.
Przy wątpliwościach dotyczących istnienia związku przyczynowo skutkowego pomiędzy ruchem zakładu górniczego, a powstałą szkodą aby uniknąć drugiej pułapki, warto wystąpić w pozwie o kwotę mniejszą. Po otrzymaniu opinii biegłego można rozszerzyć żądanie pozwu. Minimalizuje to ryzyko poniesienia nadmiernych kosztów w razie przegranej.
Czy w razie przegrania sprawy sąd obciąży kosztami zastępstwa procesowego?
Jeśli z opinii biegłego wynika brak związku przyczynowego, to opinia taka stanowić będzie podstawę oddalenia pozwu. Czy w takiej sytuacji sąd zawsze obciąży poszkodowanego kosztami zastępstwa procesowego kopalni? Otóż nie. Wszystko zależy od tego, czy poszkodowany mógł mieć uzasadnione przypuszczenie, że szkoda wywołana jest ruchem zakładu górniczego. Wykształciła się linia orzecznicza, zgodnie z którą sądy I instancji na zasadzie art. 102 kodeksu postępowania cywilnego odstępują od obciążenia powodów (poszkodowanych) kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego przedsiębiorcy górniczego. Skoro ocena istnienia związku przyczynowego wymaga wiadomości specjalistycznej i analizy niedostępnych powszechnie danych geologicznych, sejsmicznych i map fedrunku górniczego w okolicy danej nieruchomości, a istnieje jakiś obiektywnie występujący czynnik powodujący możliwość powiązania powstania szkody z działalnością kopalni (np. liczne wstrząsy, informacje od sąsiadów o zawartej ugodzie z kopalnią w związku ze szkodami ujawnionymi na pobliskiej nieruchomości), to poszkodowany, któremu przedsiębiorca górniczy (mający interes majątkowy w odmowie wypłaty odszkodowania) odmówił naprawy szkody, zwrócił się do bezstronnego i niezawisłego sądu o rozstrzygnięcie tej kwestii. A w konsekwencji taka osoba nie powinna ponosić tego negatywnych konsekwencji, w tym kosztów.
Zostałem obciążony kosztami procesu, czy mogę jeszcze coś z tym zrobić?
Jeśli jednak sąd I instancji orzekł o obciążeniu kosztami powoda, warto rozważyć zażalenie.
Zupełnie inaczej do kwestii obciążenia kosztami procesu podchodzą sądy odwoławcze (sądy II instancji), jeśli apelację składa poszkodowany, którego pozew został oddalony. Wówczas przyjmuje się, że o ile w pierwszej instancji poszkodowany mógł nie wiedzieć o braku zasadności jego roszczenia, to odwołując się od takiego wyroku już to wie. Stąd apelację w sprawach górniczych należy rozważać tylko wtedy, gdy w procesie sąd popełnił rażące błędy lub gdy zgromadzone dowody ewidentnie dają podstawę do innego rozstrzygnięcia.
