Zabezpieczenie majątkowe może wydawać się pozornie tematem odległym od prawa bankowego. Czy jednak na pewno? Czym i czy prokurator może zlecić bankowi wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym?
Kilka słów o zabezpieczeniu majątkowym.
W razie zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa, za które lub w związku, z którym można orzec:
- grzywnę,
- świadczenie pieniężne,
- przepadek,
- środek kompensacyjny,
- zwrot pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości
– może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania tego orzeczenia na mieniu oskarżonego lub na mieniu, o którym mowa w art. 45 § 2 Kodeksu karnego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione (art. 291 § 1 k.p.k.).
Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator (art. 293 § 1 k.p.k.).
W postanowieniu określa się kwotowo zakres i sposób zabezpieczenia, uwzględniając rozmiar możliwej do orzeczenia w okolicznościach danej sprawy grzywny, środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. Rozmiar zabezpieczenia powinien odpowiadać jedynie potrzebom tego, co ma zabezpieczać (art. 293 § 2 k.p.k.). Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym z chwilą wydania stanowi tytuł wykonawczy (art. 293 § 5 k.p.k.).
Na postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym przysługuje zażalenie (art. 293 § 3 k.p.k.).
Wykonanie zabezpieczenia
Zgodnie z art. 292 § 1 k.p.k. zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym z chwilą wydania stanowi tytuł wykonawczy (art. 293 § 5 k.p.k.).
Co do zasady organem właściwym do wykonania postanowienia o zabezpieczeniu jest komornik sądowy (art. 889 § 1 k.p.c.). Natomiast jeżeli jednym postanowieniem zabezpieczono grożący przepadek oraz grzywnę, obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, świadczenie pieniężne, nawiązkę lub wykonanie orzeczenia o kosztach sądowych w postępowaniu karnym prokurator, który wydał to postanowienie, mogą zlecić jego wykonanie naczelnikowi urzędu skarbowego (art. 195a k.k.w.).
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego wskazują, że w celu dokonania egzekucji z wierzytelności z rachunku bankowego komornik ogólnej właściwości dłużnika przesyła do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika pochodzącej z rachunku bankowego do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi i wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności (art. 889 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Natomiast przepisy ustawy o egzekucji w administracji wskazują, że do zajęcia zabezpieczającego stosuje się odpowiednio przepisy m.in. o zajęciu egzekucyjnym rachunków bankowych (art. 164 § 4 u.p.e.a). Administracyjny organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz niezwłocznie po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych (art. 80 § 1 pkt 1 u.p.e.a).
Czy prokurator może zlecić bankowi wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym?
Odpowiedź brzmi: nie.
Bank nie ma ustawowej kompetencji do wykonania zabezpieczenia majątkowego, ponieważ nie jest organem egzekucyjnym. Wykonanie zabezpieczenia majątkowego w kontekście banku łączy się z zajęciem rachunku bankowego. Zajęcie jest pozbawieniem władztwa posiadacza konta nad saldem rachunku bankowego. Dlatego uprawnienie do takiej ingerencji w majątek osoby trzeciej, musi wynikać z ustawy.
Prokurator wydając postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym tworzy jedynie tytuł wykonawczy. Aby zrealizować postanowienie tytułu wykonawczego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, prokurator może skierować wniosek do uprawnionego organu o wykonanie tego zabezpieczenia. Takim organem jest komornik lub w przypadkach opisanych kodeksem karnym wykonawczym naczelnik urzędu skarbowego.
